در سیرجان ما، مدیر شدن گاهی مثل برنامه‌های آشپزی تلویزیون است: «در ۳۰ دقیقه یک غذای کامل درست کنید»؛ فقط کافی است مواد اولیه‌اش جور باشد. اما این بار قصه از شهرداری شروع شد؛ وقتی که امین صادقی، رییس محترم شورای شهر، در روز معارفه‌ی سرپرست جدید شهرداری، توصیه‌ای کرد که هم ساده بود و هم تاریخی:
«اگر همین شهربازی سیرجان را احیا کنی، برای کل کارنامه‌ی شهردار بودنت کافی است»
ما هم نشستیم حساب کردیم. شهربازی که احیا شود، نصف مشکلات سیرجان حل می‌شود: از آلودگی محیطی گرفته تا خاطرات تاریخی و گردشگری. یعنی شما لازم نیست درخت بکاری، آسفالت کنی یا حتی جدول خیابان رنگ بزنی! کافی است یک شهریازی درست و درمان تحویل بدهی، آن‌وقت دیگر همه کف می‌زنند و می‌گویند: «به‌به! چه شهرداری داشتیم!»
اما این فقط قسمت اول ماجرا بود. قسمت دومش کمی خنده‌دارتر شد؛ وقتی آقای صادقی همراه شهردار رفتند به قبرستان دهیادگار. حالا معمولاً آدم وقتی به قبرستان می‌رود، کمی آرام‌تر، متفکرتر و معنوی‌تر می‌شود. ولی رییس شورای ما، همان‌جا در میان سنگ‌قبرها ایستاد و گفت:
«اگر دور این قبرستان را دیوار بکشی، برای کل شهردار بودنت کافیست!»
یعنی ماجرای سیرجان این‌طور شده که یک شهردار می‌تواند یا با شهربازی یا با یک دیوار، کارنامه‌ی مدیریتی‌اش را پر از افتخار کند! این حرف چنان خنده‌دار بود که حتی خود شهردار هم نتوانست جلوی لبخندش را بگیرد.
طنز ماجرا کجاست؟
طنز ماجرا اینجاست که انگار برای مدیریت شهری، یک پروژه‌ی نمادین کافی است. لازم نیست سیستم حمل و نقل عمومی راه بیندازی، نه لازم است ترافیک را حل کنی، نه به وضعیت پیاده‌روها و پارک‌ها برسی. فقط یک شهربازی، فقط یک دیوار!
انگار ما هم باید دفترچه راهنمای «شهردار شدن در سیرجان» منتشر کنیم:
- یک پروژه‌ی نمادین پیدا کن.
- آن را نصفه‌نیمه هم اجرا کنی، باز مردم خوشحال می‌شوند.
- برو تا پایان دوره‌ی مدیریتی، با خیال راحت بگو: «من کارنامه دارم!»
شهربازی یا شهریاری؟
البته اگر شهربازی احیا شود، خودش معجزه است. چون شهربازی سال‌هاست مثل یک میوه‌ی فراموش‌شده در گوشه‌ی سبد شهر مانده. هر شهرداری می‌آید می‌گوید: «امسال دیگر نوبت شهریازی است!» اما پایان سال که می‌شود، شهربازی همان شهربازی است؛ با همان وسایل بازی فرسوده و وضعیت بغرنج در بهترین موقعیت فضای سبز شهری.
اینکه رییس شورا گفته: «اگر همین یکی را انجام بدهی کافی است.» یعنی ما توقع‌مان از شهردار در حدی پایین آمده که به جای صد پروژه، همان یک پروژه هم برایمان معجزه حساب می‌شود!
شهربازی؛ پروژه‌ای فراموش‌شده
سال‌هاست که خانواده‌های سیرجانی از نبود یک شهربازی استاندارد و ایمن گلایه دارند. وعده‌های متعددی درباره بازسازی یا احیای شهربازی داده شد، اما نتیجه ملموسی نداشت. طبیعی است که این مطالبه به یکی از خواسته‌های جدی مردم تبدیل شود.
اما پرسش اصلی این است: آیا احیای شهربازی فقط یه آسفالت کردن کف شهربازی خلاصه می‌شود و نیاز به وسایل بازی استاندارد و روشنایی و مبلمان و المان مناسب ندارد؟! و تازه در صورت احیای همه‌ی این‌ها آیا به تنهایی می‌تواند معیار سنجش موفقیت یک شهردار باشد؟
پاسخ روشن است: خیر. شهربازی مهم است، اما تنها یکی از صدها نیاز شهری است. تقلیل کارنامه‌ی یک شهردار به یک پروژه تفریحی، نادیده گرفتن سایر مشکلات اساسی شهر است؛ مشکلاتی چون:
- ترافیک سنگین و فقدان حمل‌ونقل عمومی کارآمد.
- ضعف در مدیریت پسماند و آلودگی محیط زیست.
- بافت‌های فرسوده و نیازمند بازآفرینی.
- خشک شدن فضای سبز و پارک‌های محله‌ای.
- چالش‌های مربوط به آسفالت، پیاده‌روها و مبلمان شهری.
- فرهنگ‌سراها و مراکز اجتماعی: نیازهای فرهنگی و اجتماعی شهروندان کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
مردم سیرجان حق دارند از شهردار چیزی فراتر از یک شهربازی مطالبه کنند.
این نگاه، مدیریت شهری را به سطحی‌ترین شکل ممکن پایین می‌آورد. مردم از شهرداری انتظار دارند که هم به نیازهای جاری شهر پاسخ دهد و هم چشم‌اندازی بلندمدت برای توسعه پایدار ترسیم کند.
خطر تقلیل‌گرایی در مدیریت شهری
سخنان رییس شورا نشان‌دهنده‌ی یک آسیب جدی در مدیریت شهری است: تقلیل‌گرایی.
وقتی مسئولان شهری کارنامه‌ی یک شهردار را به یک پروژه‌ی نمادین محدود می‌کنند، پیام‌های نگران‌کننده‌ای به جامعه ارسال می‌شود:
- بی‌اهمیت جلوه دادن سایر مشکلات شهری: گویا اگر شهربازی درست شود یا دیوار قبرستان کشیده شود، دیگر مشکلات مردم در حمل‌ونقل، آلودگی، فضای سبز یا مسکن اهمیتی ندارد.
- ایجاد فرهنگ رضایت حداقلی: این نگاه به مردم القا می‌کند که باید به کم قانع باشند. در حالی که مردم حق دارند انتظار خدمات جامع و باکیفیت از شهرداری داشته باشند.
- کاهش انگیزه مدیران برای برنامه‌ریزی جامع: وقتی کارنامه با یک پروژه کوچک پر می‌شود، چه نیازی به تلاش برای اصلاح ساختارها و برنامه‌ریزی بلندمدت خواهد بود؟
نقد جدی به شورای شهر
در این میان، انتقاد اصلی متوجه شورای شهر است. شورای شهر باید نهادی مطالبه‌گر و ناظر بر عملکرد شهرداری باشد. رسالت شورا، طرح نیازهای کلان شهری، تدوین برنامه‌های توسعه و نظارت دقیق بر اجرای آن‌هاست. اما وقتی رییس شورا چنین جملاتی بر زبان می‌آورد، در واقع سطح نظارت شورا بر شهرداری را به شدت پایین می‌آورد.
شورای شهر نباید صرفاً به تشویق پروژه‌های کوچک و نمایشی بسنده کند. اگر شورا نگاه جامع نداشته باشد، شهرداری هم انگیزه‌ای برای حرکت در مسیر توسعه پایدار پیدا نخواهد کرد.
شهرداری فراتر از پروژه‌های نمادین
سخنان امین صادقی، چه درباره شهربازی و چه درباره دیوار قبرستان، شاید در ظاهر ساده یا طنزآلود باشند، اما واقعیتی تلخ را نمایان می‌کنند: تقلیل مدیریت شهری به پروژه‌های نمادین کوچک.
این نگاه نه تنها شأن و جایگاه شهرداری را پایین می‌آورد، بلکه انتظارات مردم را هم محدود می‌کند. شهرداری نهادی است که باید هم به نیازهای فوری پاسخ دهد و هم افق بلندمدتی برای توسعه ترسیم کند.
اگر قرار باشد کارنامه شهردار سیرجان فقط با یک شهربازی یا یک دیوار پر شود، این نه افتخار که نشانه‌ای از ضعف مدیریت شهری و شورای شهر خواهد بود. مردم سیرجان شایسته‌ی شهری هستند که مدیرانش به جای رضایت دادن به حداقل‌ها، برای تحقق حداکثرها تلاش کنند
حالا پرسش اصلی این است: ما از شهرداران چه می‌خواهیم؟ احیای شهربازی؟ دیوارکشی قبرستان؟ یا برنامه‌ی جامع برای یک شهر در حال توسعه؟
به نظر می‌رسد در سیرجان، گاهی مدیریت شهری آن‌قدر ساده‌سازی می‌شود که همه‌ی مشکلات عظیم شهر به یک پروژه‌ی نمادین گره می‌خورد. و این خودش طنز بزرگی است.
ولی انصافاً اگر همین دو پروژه اجرا شود ـ شهربازی احیا شود و قبرستان دهیادگار دیوار داشته باشد ـ شاید مردم سیرجان بگویند: «آقا جان، این هم بد نیست! همین هم غنیمت است.
